Budget Planning: కేంద్ర ప్రభుత్వం ప్రతి ఏడాది బడ్జెట్ ప్రవేశపెడుతుంది. బడ్జెట్ అనగానే ఆర్ధికమంత్రి మొత్తం దానిని సిద్ధం చేస్తారని మనమంతా కూడా అనుకుంటూ ఉంటాం. కానీ, బడ్జెట్ తయారీలో చాలా దశలు ఉంటాయి. ఇక చివరి దశలో హల్వా వేడుక తర్వాత బడ్జెట్( Budget Planning ) పత్రాలు ప్రింట్ అవుతాయి.
బడ్జెట్ ప్రక్రియలో చాలామంది పాల్గొంటారు. మరి ఈ ఆర్టికల్ ద్వారా బడ్జెట్( Budget Planning ) ఎలా సిద్ధం చేస్తారో తెలుసుకోవడంతో పాటుగా.. అసలు కేంద్రం బడ్జెట్ను ఎందుకు ప్రవేశపెడుతుంది? ఎవరు బడ్జెట్ను ప్రవేశపెడతారు? బడ్జెట్ ఎందుకు? ఇలాంటి విషయాలు అన్ని ఇప్పుడు తెలుసుకుందాం.
ముందుగా బడ్జెట్ అంటే ఏంటి? అనే దాని గురించి చూసినట్లయితే.. దీనికి సమాధానం మధ్యతరగతి ప్రజలను అడగాలి. వీరికి అయితే బాగా తెలిసి ఉండొచ్చు. ఎలా అంటే చాలా మంది వారి యొక్క మంత్లీ ఇన్కమ్, ఖర్చులతో ఒక రిపోర్ట్ తయారు చేసుకుంటుంటారు. దీని ద్వారా ప్రణాళికాబద్ధంగా ముందుకు వెళ్తారు. ప్రభుత్వాలు ప్రవేశపెట్టే బడ్జెట్ కూడా ఇలాగే ఉంటుంది.
Budget Planning – బడ్జెట్ అంటే ఏంటి?
ఒక ఆర్థిక సంవత్సరం లేదా ఫైనాన్షియల్ ఇయర్ లో (ఏప్రిల్- మార్చి) ఎంత ఆదాయం వస్తుంది? అలాగే ఖర్చులు ఎలా ఉంటాయి? వంటి అంశాలతో బడ్జెట్ను రూపొందిస్తారు. బడ్జెట్‌లో ప్రభుత్వపు వచ్చే ఆర్థిక సంవత్సరం ఆదాయం అలాగే ఖర్చులకు సంబంధించిన వివరాలు ఉంటాయి.
ఇకపోతే బడ్జెట్ ప్లానింగ్( Budget Planning ) అనేది ప్రభుత్వాలు వాటి ఆదాయం మరియు వ్యయాలను సమర్థవంతంగా నిర్వహించడానికి ఉపయోగించే ఒక ప్రక్రియ. ఇది ప్రభుత్వాలకు వాటి వనరులను సమర్థవంతంగా ఉపయోగించుకోవడానికి మరియు ప్రజలకు సేవలు అందించడానికి సహాయపడుతుంది.
బడ్జెట్ ప్లానింగ్ యొక్క ప్రాముఖ్యత
బడ్జెట్ ప్లానింగ్( Budget Planning ) అనవసరమైన వ్యయాలను తగ్గించడానికి మరియు ప్రభుత్వ వ్యయాలను నియంత్రించడానికి సహాయపడుతుంది. ఇది ప్రభుత్వాలకు వాటి వనరులను సమర్థవంతంగా ఉపయోగించుకోవడానికి మరియు అవి అందించే సేవలకు మద్దతు ఇవ్వడానికి సహాయపడుతుంది.
బడ్జెట్ ప్లానింగ్( Budget Planning ) ప్రభుత్వాలకు వాటి ఆదాయాన్ని పెంచడానికి మార్గాలను గుర్తించడానికి సహాయపడుతుంది. ఇది పన్నులను పెంచడం, కొత్త పన్నులను ప్రవేశపెట్టడం లేదా ప్రభుత్వ ఆస్తులను విక్రయించడం వంటి విధానాల ద్వారా సాధించవచ్చు.
బడ్జెట్ ప్లానింగ్ ప్రభుత్వాలకు ప్రజలకు అవసరమైన సేవలు అందించడానికి అవసరమైన వనరులను కేటాయించడానికి సహాయపడుతుంది. ఇది ఆరోగ్య సంరక్షణ, విద్య, రక్షణ, మౌలిక సదుపాయాలు మరియు ఇతర సామాజిక సేవలను కవర్ చేస్తుంది
బడ్జెట్ ప్లానింగ్ సామాజిక-ఆర్థిక అభివృద్ధిని ప్రోత్సహించడానికి సహాయపడుతుంది. ప్రభుత్వాలు వాటి వనరులను సమర్థవంతంగా కేటాయించడం ద్వారా, ఆర్థిక వృద్ధిని ప్రోత్సహించడానికి, ఉపాధి సృష్టించడానికి మరియు పేదరికంను తగ్గించడానికి చర్యలు తీసుకోవచ్చు.
బడ్జెట్ ప్లానింగ్ ప్రభుత్వాలకు వాటి ఆదాయం మరియు వ్యయాల గురించి ప్రజలకు తెలియజేయడానికి సహాయపడుతుంది. ఇది ప్రభుత్వాలను జవాబుదారీతనం చేయడానికి మరియు ప్రజల నమ్మకాన్ని పెంచడానికి సహాయపడుతుంది.
బడ్జెట్ ప్లానింగ్ యొక్క అదనపు ప్రయోజనాలు
ప్రభుత్వ వ్యూహం: బడ్జెట్ ప్లానింగ్ ప్రభుత్వాలకు వాటి సామాజిక-ఆర్థిక లక్ష్యాలను సాధించడానికి సహాయపడుతుంది.
ప్రభుత్వ సమర్థత: బడ్జెట్ ప్లానింగ్ ప్రభుత్వాలకు వాటి వనరులను సమర్థవంతంగా ఉపయోగించుకోవడానికి సహాయపడుతుంది.
ప్రభుత్వ జవాబుదారీతనం: బడ్జెట్ ప్లానింగ్ ప్రభుత్వాలను వాటి ఆదాయం మరియు వ్యయాలకు జవాబుదారీతనం చేయడానికి సహాయపడుతుంది.
ప్రభుత్వ పారదర్శకత: బడ్జెట్ ప్లానింగ్ ప్రభుత్వాలకు వాటి ఆదాయం మరియు వ్యయాల గురించి ప్రజలకు తెలియజేయడానికి సహాయపడుతుంది.
ప్రభుత్వ ప్రణాళిక: బడ్జెట్ ప్లానింగ్ ప్రభుత్వాలకు వాటి ఆర్థిక మరియు సామాజిక ప్రణాళికలను అభివృద్ధి చేయడానికి సహాయపడుతుంది.
బడ్జెట్ ప్లానింగ్ ప్రక్రియ
ప్రభుత్వం దాని ఆర్థిక లక్ష్యాలను మరియు ప్రాధాన్యతలను నిర్దేశిస్తుంది.
ప్రభుత్వం దాని ఆదాయాన్ని అంచనా వేస్తుంది.
ప్రభుత్వం దాని వ్యయాన్ని అంచనా వేస్తుంది.
ప్రభుత్వం దాని బడ్జెట్ను అమలు చేస్తుంది.
ప్రభుత్వం దాని బడ్జెట్ను మానిటర్ చేస్తుంది.
ప్రభుత్వం దాని బడ్జెట్ను సమీక్షిస్తుంది.
బడ్జెట్ ప్లానింగ్ యొక్క సవాళ్లు – ప్రభుత్వాలు తమ ఆదాయం మరియు వ్యయాలను ఖచ్చితంగా అంచనా వేయడం కష్టం. రాజకీయ కారణాల వల్ల ప్రభుత్వాలు తమ బడ్జెట్లను సమర్థవంతంగా అమలు చేయలేకపోవచ్చు. ఆర్థిక పరిస్థితులు – సామాజిక-ఆర్థిక పరిస్థితులు ప్రభుత్వ బడ్జెట్లను ప్రభావితం చేయవచ్చు. అవినీతి ప్రభుత్వ బడ్జెట్లను ప్రభావితం చేయవచ్చు.
బడ్జెట్ ప్లానింగ్ యొక్క భవిష్యత్తు
బడ్జెట్ ప్లానింగ్ యొక్క భవిష్యత్తు ప్రకాశవంతంగా ఉంటుంది. ప్రభుత్వాలు తమ బడ్జెట్లను సమర్థవంతంగా నిర్వహించడానికి సహాయపడే కొత్త సాంకేతికతలు మరియు పద్ధతులు అభివృద్ధి చేయబడుతున్నాయి.
బడ్జెట్ ఎప్పుడు ప్రవేశపెడతారు?
మన దేశంలో బడ్జెట్ను ప్రవేశపెడుతున్న తేదీ మారుతూ వచ్చిందని చెప్పుకోవచ్చు. కేంద్ర ప్రభుత్వం ప్రతి ఏడాది బడ్జెట్ను ప్రవేశపెడుతుంది. 2017వ సంవత్సరం నుంచి కేంద్ర బడ్జెట్ను ఫిబ్రవరి 1వ తేదీన ఆవిష్కరిస్తూ వస్తున్నారు. దీనికి ముందు ఫిబ్రవరి నెల చివరి పని దినం రోజున ప్రవేశపెట్టడం జరిగేది.
బడ్జెట్ను ఎవరు ప్రవేశపెడతారు?
కేంద్ర బడ్జెట్ను ఆర్థిక మంత్రి ఆవిష్కరిస్తారు. గత బడ్జెట్ను నిర్మలా సీతారామన్ ప్రవేశపెట్టారు. వచ్చే బడ్జెట్ను కూడా ఫిబ్రవరి 1న ఈమెనే ఆవిష్కరించనున్నారు.
బడ్జెట్ ఎందుకు?
బడ్జెట్ వల్ల ప్రభుత్వం వద్ద ఉన్నటువంటి నిధుల నిర్వహణ అనేది చాలా సులభతరమవుతుంది. ఆర్థిక వ్యవహారాలు సజావుగా కొనసాగుతాయి. బడ్జెట్‌లో లక్ష్యాలను నిర్దేశించుకోవచ్చు. వాటిని చేరుకోవడానికి కేటాయింపులు కూడా చేస్తారు. దీంతో ఎంత ఆదాయం వస్తోంది? ఎంత ఖర్చు పెడుతున్నాం? వంటి పలు అంశాల్లో ప్రభుత్వానికి గందరగోళం ఉండదు. ఇంకా పలు మంత్రిత్వ శాఖల పనితీరును కూడా పర్యవేక్షించవచ్చు.
ఇకపోతే భారత రాజ్యాంగంలోని ఆర్టికల్ 112లో బడ్జెట్ గురించి పేర్కొన్నారు. దీనిని దేశ వార్షిక ఆర్థిక నివేదికగా నమోదు చేస్తారు. బడ్జెట్ను సిద్ధం చేయడానికి ఒక ప్రక్రియ ఉంది. అలాగే, దాని కోసం ప్రత్యేక విభాగం ఉంది. బడ్జెట్ను ఎలా తయారు చేస్తారు? దీనికి సంబంధించి ఆర్థిక మంత్రి అన్ని విధాలుగా నిర్ణయాలు తీసుకుంటారా? లేదా? అనేది ఇప్పుడు మనం తెలుసుకుందాం.
బడ్జెట్ను ఎవరు రూపొందిస్తారు?
బడ్జెట్‌లో ప్రభుత్వ ఆదాయ, వ్యయాల వివరాలు ఉంటాయి. దీనిని సిద్ధం చేసే పనిని ఆర్థిక మంత్రిత్వ శాఖలో ఉండే ఆర్థిక వ్యవహారాల శాఖ బడ్జెట్ విభాగం చేస్తుంది. బడ్జెట్ విభాగం బృందం దీనిని సిద్ధం చేస్తుంది. బడ్జెట్ తయారీ సాధారణంగా సెప్టెంబర్‌లో ప్రారంభమవుతుంది. ఇది అనేక దశల్లో తయారు చేయాల్సి ఉన్నందు వలన దీనికి చాలా టైమ్ పడుతుంది.
మొదటి దశలో.. ఖర్చులు – అవసరాలు అంచనా వేస్తారు. అన్ని కేంద్ర మంత్రిత్వ శాఖలు, రాష్ట్రాలు అలాగే కేంద్రపాలిత ప్రాంతాలు, స్వయంప్రతిపత్త సంస్థలు, విభాగాలు, సైనిక బలగాల నుండి రాబోయే ఏడాదికి సంబంధించి అంచనా వ్యయం గురించి ఇన్ఫర్మేషన్ సేకరిస్తారు. వీటినన్నిటిని క్రోడీకరించి ఒక అంచనా తయారు చేసుకుంటారు.
రెండవ దశలో.. ఆర్థిక వ్యవహారాలు-ఆదాయానికి సంబంధించిన విభాగాలు.. వ్యాపారవేత్తలు, ఆర్థికవేత్తలు, పౌర సమాజం అలాగే రైతులతో చర్చలు జరుపుతాయి. బడ్జెట్ తయారీకి ముందు ఏఈ చర్చలు జరుగుతాయి. వీటి ద్వారా ఆయా వర్గాల అవసరాలు.. కోరికలు.. ఏమేమి ఉన్నాయో అర్ధం చేసుకునేందుకు అవకాశముంటుంది.
మూడో దశలో.. బడ్జెట్ను రూపొందించే శాఖల నుంచి ఆదాయ, వ్యయాల డీటెయిల్స్ ను సేకరిస్తారు. దీని ఆధారంగా రాబోయే సంవత్సరంలో అంచనా ఆదాయాలు – ఖర్చుల వివరాలను తయారు చేయడం జరుగుతుంది. దీని తర్వాత, ప్రభుత్వం రాష్ట్ర ప్రభుత్వం, ఆర్థికవేత్తలు, బ్యాంకర్లతో మాట్లాడి పన్ను మినహాయింపుతో పాటుగా, ఆర్థిక సహాయంపై నిర్ణయం తీసుకుంటుంది.
చివరగా.. ఆర్థిక మంత్రిత్వ శాఖ బడ్జెట్ ప్రసంగం సిద్ధం చేసే పనిని ప్రారంభించడం జరుగుతుంది. నిర్దిష్ట విభాగంలో మొత్తానికి సంబంధించి ఎటువంటి వివాదం ఉన్నా, కేబినెట్ మంత్రి లేదా ప్రధాన మంత్రి నుండి కూడా సలహా తీసుకునే అవకాశముంటుంది. ఒక బృందం దానిని సిద్ధం చేసే పని చేస్తుంది. వారు అనేక నిర్ణయాలు తీసుకుంటారు. ఐతే దీని కోసం తీసుకునే ప్రతి ఒక్క నిర్ణయమూ కూడా ఆర్థిక మంత్రే తీసుకుంటారని.. సాధారణంగా మనమందరం అనుకుంటూ ఉంటాం.
హల్వా వేడుకతో బడ్జెట్ ప్రింటింగ్ ప్రారంభం
యూనియన్ బడ్జెట్ ముద్రణ ప్రక్రియ అనేది “హల్వా వేడుక” అనే సంప్రదాయమైన వేడుకతో స్టార్ట్ అవుతుంది. ఈ వేడుకలో, ఆర్థిక మంత్రి – ప్రక్రియలో పాల్గొన్న ఇతర అధికారులు, ఉద్యోగులు సాంప్రదాయ హల్వా తింటారు. ఈ ఈవెంట్ తర్వాత, కేంద్ర బడ్జెట్ ముద్రణ ప్రారంభమవుతుంది.
ఈ దశ మొత్తంలో, బడ్జెట్ తయారీ ప్రక్రియలో పాల్గొన్న అధికారులు.. సిబ్బంది అందరూ మంత్రిత్వ శాఖ ప్రాంగణానికి పరిమితమై ఉంటారు. బాహ్య ప్రపంచంతో సంబంధం లేకుండా ఉంటారు. ఇక హల్వా హంగామా పూర్తైన తర్వాత నుంచి బడ్జెట్ పార్లమెంట్ లో ప్రవేశ పెట్టేంత వరకూ కూడా వారంతా అక్కడే ఉంటారు.
ఎందుకంటే వారికి బడ్జెట్ కు సంబంధించిన పూర్తి ఇన్ఫర్మేషన్ పై అవగాహన అనేది ఉంటుంది. వారిలో ఏ వ్యక్తి నుంచైనా సరే బడ్జెట్ రిలేటెడ్ విషయాలు అనేవి లీక్ అయ్యే ఛాన్స్ ఉంటుంది. గతంలో అంటే 1950వ సంవత్సరంలో బడ్జెట్ లీక్ అయిన సంఘటన చోటు చేసుకుంది.
అప్పటి నుంచి బడ్జెట్ లీక్ కాకుండా ఉండేందుకుగాను ఈ విధానాన్ని అనుసరిస్తూ వస్తున్నారు. బడ్జెట్ రోజున ఆర్థిక మంత్రి ముందుగా కేబినెట్ సమావేశంలో పాల్గొనడం జరుగుతుంది. అనంతరం బడ్జెట్ కు క్యాబినెట్ ఆమోదం తీసుకుంటారు. ఆ తర్వాత బడ్జెట్ ను సభలో సమర్పిస్తారు.
Also Read: AP Budget :ఏపీ బడ్జెట్ 2024-25
